Kanał Mazurski zaliczany jest do najciekawszych zabytków hydrotechniki w Polsce. Poprzez rzekę Pregołę miał on łączyć Wielkie Jeziora Mazurskie z Morzem Bałtyckim, otwierając w ten sposób nowe szlaki transportowe. Niestety inwestycji nie dokończono i dziś kanał pełni tylko rolę atrakcji turystycznej.

Początek Kanału Mazurskiego ma miejsce obok wsi Przystań, 8 kilometrów od Węgorzewa. Rozciąga się on aż do Obwodu Kaliningradzkiego, a na długości 51 kilometrów oprócz charakterystycznych śluz znajdują się dwa jazy niwelujące różnicę poziomów wód. Wynosi ona około 111 metrów – skrajne punkty tworzą poziom lustra wody jeziora Mamry (116 m. n.p.m) i rzeka Łyna (5 m. n.p.m).

Największą atrakcją Kanału Mazurskiego są bez wątpienia śluzy, które położone są zarówno w Polsce i w Obwodzie Kaliningradzkim – na terenie obu państw znajduje się po pięć śluz. Jedyna ukończona i w pełni sprawna śluza na trasie kanału funkcjonuje we wsi Guja, w województwie warmińsko-mazurskim. Śluza Piaski otwierana jest tylko w czasie roztopów, by zapobiegać powodziom.

Najbardziej znaną śluzą, która często zdobi zdjęcia artykułów czy przewodników turystycznych, jest śluza w Leśniewie Górnym. Jej komora ma głębokość 21 metrów i szacuje się, że została ukończona tylko w 30% – do budowli nie zdążono nawet poprowadzić kanału. Frontowa ściana przypomina o wojennej działalności nazistów – widnieje na niej ślad po godle III Rzeszy. Legenda mówi, że godło spoczywa na dnie kanału, nie ma jednak na ten temat żadnych oficjalnych informacji. Śmiałkowie mogą sprawdzić się w parku linowym, który funkcjonuje w tym miejscu. Skok czy zjazd na linie z pewnością będzie znakomitym uzupełnieniem wycieczki i zapewni niezapomniane emocje.

Niedaleko śluzy Leśniewo Górne znajduje się śluza Leśniewo Dolne. Pozostałe obiekty hydrotechniczne Kanału Mazurskiego na terenie Polski to śluza Bajory Małe i Bajory Wielkie. Na terenie Obwodu Kaliningradzkiego jest to śluza Ozierki, Marinowka, Kostromino, Drużba II i Drużba I.

Zwiedzając Kanał Mazurski warto mieć ze sobą aparat fotograficzny i uwiecznić piękny krajobraz oraz otaczającą przyrodę. Lasy, podmokłe łąki i torfowiska na obszarze kanału kryją prawdziwe bogactwo flory i fauny – można zobaczyć tutaj wiele gatunków ptaków (bocian biały, kormoran zwyczajny, mewa, myszołów, perkoz, żuraw), siedliska bobrów czy licznie występującą zwierzynę łowną. Utworzono tutaj też kilkanaście obszarów chronionego krajobrazu i rezerwatów przyrody, w tym Rezerwat Bajory czy Jezioro Siedmiu Wysp.

Budowa Kanału Mazurskiego rozpoczęła się w kwietniu 1911 roku, choć sam projekt powstał dużo wcześniej. Przetarg wygrały firmy Philipp Holzmann i Dyckerhoff & Widmann – jak podaje wikipedia.pl w tym czasie średni koszt 1 kilometra kanału wynosił około 300 000 marek. Prace budowlane szybko przerwała wojna, wznowiono je dopiero w 1919 roku. Trudne czasy dały się jednak we znaki, problemem było między innymi pozyskiwanie cementu dobrej jakości potrzebnego do budowy śluz – budowę znów wstrzymano, tym razem do 1934 roku. II wojna światowa definitywnie zakończyła realizację projektu – w momencie ataku nazistów na Polskę ukończenie Kanału Mazurskiego szacowano na 90%. W celu powstrzymania radzieckiej ofensywy wysadzono większość mostów na kanale. Po zakończeniu II wojny światowej nie dokończono Kanału Mazurskiego, a wiele elementów zostało skradzionych przez szabrowników.

Kanał Mazurski miał być wielkim dokonaniem hydrotechniki, niestety na drodze do realizacji tego celu stanęły wydarzenia I i II wojny światowej. Dziś pozostały tylko wspomnienia ukryte w zabytkowych śluzach i wyobrażenia, jak ta wyjątkowa droga wodna wyglądałaby dzisiaj…