Pałace, dwory szlacheckie oraz towarzyszące im zespoły folwarczne to nierozerwalny element mazurskiego krajobrazu. W dawnych czasach były to tętniące życiem rezydencje, w których spotykały się elity kulturalne, towarzyskie i polityczne. Jak jest dzisiaj?

W całym województwie warmińsko-mazurskim możemy natrafić na liczne pałace i dworki szlacheckie, niestety wiele z nich obecnie jest w złym stanie. Sprawdźmy więc, które zabytkowe obiekty odwiedzić w pierwszej kolejności.

Pałac w Sztynorcie
W Sztynorcie, na półwyspie oddzielającym jeziora Mamry, Kirsajty i Dargin, położony jest jeden z najbardziej znanych, a zarazem najcenniejszych pałaców na Mazurach. XVII-wieczny pałac należał do znanego rodu szlachty pruskiej Lehndorffów aż do czasu II wojny światowej. Znajdowała się w nim między innymi stadnina koni krwi arabskiej, a częstym gościem w Sztynorcie był biskup Ignacy Krasicki. Na widok pięknej posiadłości wypowiedział słynne słowa „Kto ma Sztynort ten posiada Mazury”.

W 1941 roku pałac został rezydencją Joachima von Ribbentropa, ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych III Rzeszy. Prawowity właściciel, hrabia Henryk von Lehndorff miał do dyspozycji tylko jedno skrzydło. Jednym z członków słynnego rodu był Heinrich von Lehndorff, uczestnik nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera w Wilczym Szańcu.

Mimo że w czasie działań wojennych pałac w Sztynorcie nie uległ zniszczeniu, to dziś jego wnętrza są w złym stanie. Na pewno jednak warto odwiedzić to miejsce, gdyż nawet teraz można wyobrazić sobie jego ówczesną świetność. Kiedyś w końcu zostanie odrestaurowany, gdyż jego potencjał nadal jest ogromny.

Dawna rezydencja rodu Lehndorffów położona jest w centralnym miejscu Szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, w pobliżu Wilczego Szańca oraz bunkrów Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych w Mamerkach.

Pałac Galiny
Pałac Galiny to jeden z najcenniejszych i najlepiej odrestaurowanych zabytków pałacowych w Polsce. Jego historia sięga jeszcze XVI wieku – w 1589 roku wybudowano go dla barona Botho zu Eulenburga. Na przełomie XIX i XX wieku majorat w Galinach zaliczał się do grupy największych posiadłości w regionie. Gorsze czasy nastały po wybuchu II wojny światowej – pałac został splądrowany, a właściciela (był nim Botho Wend zu Eulenburg) wywieziono na Sybir, gdzie zmarł.

Po wojnie obiekt przejął skarb państwa, co niestety nie wpłynęło na poprawę jego kondycji. Dopiero pod opieką prywatnego właściciela Pałac Galiny odzyskał należny mu blask – remonty i inwestycje przywróciły mu dawną elegancję. Dziś miejsce to odwiedzane jest przez licznych turystów – na terenie Pałacu Galiny znajdują się noclegi, strefa SPA czy stadnina koni. Okoliczne malownicze tereny sprzyjają turystyce konnej, pieszej i rowerowej,

Pałac w Łężanach
Zespół pałacowo- parkowy wraz z dużym folwarkiem usytuowany jest na południowych brzegach jeziora Legińskiego, od którego oddziela go szosa.

Wybudowano go na samym początku XX wieku jako siedzibę pruskiego rodu szlacheckiego von Fischer-Lossainen. Do stylowej posiadłości można dojechać drogą wojewódzką numer 590 (Reszel-Biskupiec).

Pałac prezentuje się bardzo efektownie dzięki pokrywającym znaczną część jego elewacji pnączom winobluszczu. Od strony frontowej zauważyć można zdobiony ryzalit, natomiast wewnątrz uwagę przykuwają sztukaterie na sufitach, marmurowe kominki, dębowe boazerie i rzeźbienia balustrad głównej klatki schodowej. Głównym pomieszczeniem pałacu w Łężanach jest dwukondygnacyjna sala balowa. Obecnie wnętrza przygotowywane są do adaptacji na zaplecze konferencyjne z bazą noclegową i gastronomią. W miarę możliwości udostępniane są też do zwiedzania.

Pałac otacza ładnie utrzymany i zadbany park krajobrazowy, w którym zachowały się oryginalne alejki i ponad stuletnie drzewa. We wschodniej części parku znajduje się kaplica, gdzie znajdowało się kiedyś mauzoleum Fischerów.

Pałac Sorkwity
Pałac Sorkwity położony jest na malowniczym przesmyku pomiędzy jeziorami Gielądzkim i Lampackim, około 12 km od Mrągowa.

Pałac wraz z zespołem parkowym wybudowany został w latach 1850-1856. Neogotycka budowla była siedzibą pruskiego rodu szlacheckiego von Mirbach, a w dalszych latach spokrewnionego z nimi rodu von Paleske. W czasie I wojny światowej rosyjska armia po dowództwem generała Samsonowa (sprawdź artykuł o pozostałościach I wojny światowej na Mazurach) spaliła pałac wraz z nagromadzonymi zbiorami. Po odbudowie przeprowadzonej przez barona Bernarda von Paleske obiekt służył jako miejsce spotkań polityków niemieckich i pruskich.

Od 1998 roku Pałac Sorkwity należy do prywatnego inwestora, który zaadaptował obiekt na wysokiej klasy hotel. Turyści mogą więc nie tylko przenocować w pałacu, alei skorzystać z ciekawej oferty wypoczynkowej – między innymi jazda konno, paintball, survival, szlak kajakowy rzeki Krutynia, rajdy samochodami terenowymi.

Pałac w Łabędniku
Pałac położony jest przy drodze wojewódzkiej numer 592 (odcinek Bartoszyce-Kętrzyn) we wsi Łabędnik.

Historia neobarokowej budowli wybudowanej jako siedziba rodu von der Groeben sięga XVII wieku. Obecny kształt i wygląd jest jednak efektem przebudowy w 1861 roku. Kompleks składa się z pałacu, parku krajobrazowego oraz zabudowy gospodarczej.

Główne wejście do pałacu wzbogacone jest o kamienne schody i balustrady zdobione przez dwie figury harpii. Nad wejściem widnieje natomiast kartusz herbowy von der Groebenów. W parku znajduje się duży staw oraz kamień upamiętniający właścicieli przedwojennego majątku – braci którzy zginęli podczas I wojny światowej we Francji.

Nieopodal pałacu, przy szosie, położony jest niewielki gotycki kościół z końca XI wieku.

Pałac w Drogoszach
Pałac ten znajduje się zaledwie 25 km od Kętrzyna, we wsi Drogosze. Do jednego z trzech największych królewskich pałaców Prus Wschodnich dojechać można drogą wojewódzką numer 590 (Korsze-Barciany). Do pałacu prowadzi stara, brukowana aleja wysadzana wiekowymi drzewami.

Pałac wzniesiono w latach 1710–1714, a rodzina szlachecka von Dönhoff wzorowała go na innej swojej rezydencji – zamku we Friedrichstein koło Królewca. Pałac nazywany był później „Wschodniopruskim Wersalem”, ze względu na imponującą kolekcję dzieł sztuki Dönhoffów. Podczas II wojny światowej skradziono ją, podobnie jak meble i przedmioty codziennego użytku.

Od 1954 do 1991 roku w pałacu siedzibę miał ośrodek szkolący traktorzystów. Obecnie niszczeje wraz z otaczającym go parkiem krajobrazowym. Na terenie parku zobaczyć można między innymi pomnik rodziny Stolberg-Wernigrode oraz kilka stawów ze sztucznymi wyspami.

Park Dworski w Dylewie
W odległości 25 km od Ostródy, u stóp Wzgórz Dylewskich zobaczyć można dzieło sztuki ogrodowej stworzone przez Johanna Larasa. W swoim czasie Laras uważany był za najlepszego projektanta ogrodów w Prusach Wschodnich. Park Dworski w Dylewie do 1945 roku należał do rodu von Rose. Do dziś przetrwały stare drzewa, stawy z wyspami, mostki, tunel i kamienna grota z rzeźbionymi maskami.